–दिपक कर्ण
जनकपुरधाम, ८ माघ । सपना देख्न र संघर्ष गर्नका लागि उमेरको कुनै सीमा हुँदैन भन्ने कुरा ७३ वर्षीय फकिर ठाकुरको जीवनले सिधा प्रमाणित गर्छ । अहिले जाडोको मौसममा पनि सडक किनारमा हिँड्दै गर्दा हावा र चिसोको ठोक्कोबाट उनलाई साँच्चिकै कुनै प्रभाव छैन जस्तो लाग्छ । ७३ वर्षको उमेरसम्म पुग्दा प्रायः बृद्धबृद्धाहरु आराम गर्छन् । तर, फकिरका लागि भने यो चिसो नभई जीवनका कष्टहरूको सङ्केत हो जस्तो देखिन्छ ।
७३ वर्षको उमेरसम्म पुग्दा मानिसहरू आराम गरेर जाडोको दिन बिताउने गर्दछन् । तर, फकिरका लागि त्यो सपना मात्र छ । उनी यो उमेरमा पनि अहिले दिनभर सडकमा घुमेर नरिवल र चना मटर बेचिरहेका हुन्छन् । हरेक दिन बिहानै उठेर उनी आफ्नो थाप्लोमा सानो प्लाष्टिकका बोरा लोड गर्छन् र सडकका कुनामा जाँदै, चिउडोमा गुज्रिँदै, बजारको कोलाहलमा हराउँछन् ।
यस्तो जीवनको आरम्भ फकिरको जन्मदेखि नै संघर्षको संकेत थियो । उनी एक गरीब परिवारमा जन्मेका थिए । उनका बाबुआमाले कठिन परिस्थितिहरूसँग जुझ्दै सानो खेतमा काम गर्दै घर चलाएका थिए । सानै उमेरमा कडा श्रम र अभावका कारण उनीसँग शिक्षा हासिल गर्ने अवसर जुटेन । त्यसको सट्टा उनले साना काम गर्न थाले । काम गर्दै जाँदाको प्रत्येक क्षण उनको जीवनको पहिलो संघर्ष थियो ।
७३ वर्षीय फकिर ठाकुरको जिन्दगी संघर्षको एउटा चित्र हो । उनको जीवनमा प्रत्येक दिनको सूर्य उदाउनुको अर्थ केवल जीविका चलाउनु मात्र हो । फकिरले आफ्नो जीवनको सिङ्गो अध्याय आफ्नो परिवारको सुखका लागि बलिदान गरिदिएका छन् । अहिले पनि उनी सधैं बिहान ८ बज्नासाथ टाउकोमा नरिवल र काँखमा चना र मटर लिएर घरबाट निस्किन्छन् ।
जनकपुरधामको विश्वकर्मा चोकमा परिवारसहित बस्दै आएका उनी विगत १२ वर्षदेखि यो काम गर्दै आइरहेका छन् । उनी भन्छन्, ‘पहिले केही चल्ती थियो, अब त लकडाउनपछि व्यापारै बिग्रियो ।’ अहिले दैनिक ९ सय रूपैयाँ जति बिक्री हुन्छ, तर त्यसमा पनि खासै मुनाफा हुँदैन । चना र मटरको एक प्याकेटमा केवल ४ रूपैयाँ मुनाफा हुन्छ । तर पनि, यही कमाइले सातजनाको परिवार चलाउन उनी विवश छन् ।
फकिरको जिन्दगी केवल उनीमात्र होइन, उनको ६० वर्षीया श्रीमती र चार सन्तानको सहारा पनि हो । छोरा हार्डवेयर पसलमा मजदुरी गर्छ, तर त्यो पनि परिवार चलाउन पर्याप्त हुँदैन । तीन छोरीहरू आफ्नो घर–गृहस्थीमा व्यस्त छन् । उनीहरु बुबाआमाको दुःख थाहा पाएर पनि खासै केही गर्न सक्ने अवस्थामा छैनन् ।
फकिर भन्छन्, ‘जिन्दगीमा धेरै सपना थिए, तर गरिबीले केही पूरा गर्न दिएन ।’ उनी सानै हुँदा जनकपुरधाम आएका थिए र यहीँको गल्लीमा हुर्किए । पहिले उनले विभिन्न काम गरे, तर बुढ्यौली लागेपछि यही सानो व्यापारमा सीमित भए । अहिले उनी आफ्नो उमेरको भार र परिवारको जिम्मेवारी बीच संघर्ष गरिरहेका छन् ।
उनका दिनहरू सामान्यजस्तै लाग्न सक्छन्, तर यी दिनहरू भोक, थकान, र संघर्षको कथा बोकेका छन् । बिहान ८ बज्नासाथ फकिर घरबाट निस्किन्छन् । सडकमै नरिवल र चना मटर बेच्छन् । साँझ घर फर्कंदा उनको अनुहार थकानले ढाकिएको हुन्छ । परिवारलाई कसरी पाल्ने भन्ने चिन्ताले रातभर उनलाई सुत्न दिँदैन ।
लकडाउनको असर उनको व्यापारमा मात्र होइन, मनोबलमा पनि परेको छ । ‘पहिलेका दिनमा केही राहत थियो, अहिले त बस, जेनतेन जिन्दगी चलिरहेको छ,’ उनी भन्छन् ।
फकिर ठाकुरको जीवनभरको संघर्ष सधैं तिव्र घुमाउरो यात्रामा जनकपुरधामको सडकमै बित्यो । सतलखा, बिहारबाट आफ्ना ६० वर्षीया श्रीमती र चार सन्तानसहित जनकपुरधाममा स्थायी बसोबास गर्दै आएका फकिरको जीवन एकदमै साधारण देखिए तापनि यो जीवनमा अनेकौं वेदना र कष्टका पलहरू पनि समेटिएका छन् ।
जब अरू वृद्धहरू आराम गर्ने उमेरमा पुग्छन्, फकिर ठाकुर भने घरको गुजारा चलाउन र परिवारको पालन पोषणका लागि दिनरात संघर्ष गरिरहेका छन् । व्यवसाय सानो भए पनि उनका लागि यही रोजगारी मुख्य आधार बनेको छ । उनको जीवनमा विश्रामको कुनै स्थान छैन । आराम गर्ने उमेरमा पनि उनी सधैं जागरुक भएर काम गरिरहेका छन् ।
फकिरलाई थाहा छ कि आफ्नो परिवारलाई देखाउने अनमोल माया र कर्तव्यमा अडिग रहनु नै सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा हो । फकिरको जीवन केवल आर्थिक संकटको कथा मात्र होइन; यो आत्मबल र परिवारप्रतिको अटल प्रेमको कथा पनि हो । उनको लागि आफ्नो परिवार नै सबथोक हो । उनी भन्छन्, ‘सन्तान र श्रीमतीको मुखमा भात पुर्याउन सक्नु नै मेरो जीवनको सफलता हो ।’
तर, यो सफलता पाउन उनले आफ्नो स्वास्थ, खुशी र उमेरको सारा जोश बलिदान गरिरहेका छन् । फकिरका खुट्टा कमजोर छन्, कम्मर दुख्छ, तर जीवनको तीतो यथार्थले उनलाई कहिल्यै रोक्दैन । उनी समाजका लागि एउटा प्रेरणादायी पात्र हुन्, जसले देखाउँछ कि संघर्षको जीवन पनि सम्मान र आत्मसम्मानका साथ जिउन सकिन्छ ।
फकिर ठाकुरका यी दिनहरू केवल परिवारका लागि बलिदानको उदाहरण मात्र होइन, यो मानवताको प्रतीक पनि हो । उनी आफ्ना सातजनाको परिवारलाई खुशी राख्न आफूलाई भुलिसकेका छन्, तर उनका सपनाहरू भने कहिल्यै पूरा भएनन् ।
शायद समाजले उनको संघर्षलाई देखेर उनको जिन्दगीमा केही उज्यालो थप्न सक्छ । फकिरजस्तै थुप्रै मानिसहरूको कथा हामी वरिपरि छ, जसले देखाउँछ कि हरेक संघर्षको भित्री कथा कत्ति पीडादायी र प्रेरणादायी हुन्छ ।