जनकपुरधाम, २८ भदौ । मिथिला क्षेत्रमा आस्था, संस्कार र सन्तानप्रतिको समर्पणसँग जोडिएको जितिया पर्व आजबाट सुरु भएको छ । भोलि आइतबार पितृपक्ष कृष्णपक्ष अष्टमी तिथिमा महिलाले सन्तानको सुख, समृद्धि र दीर्घायुका लागि कठोर निराहार व्रत बस्नेछन् ।

व्रतअघिको रात महिलाले गर्ने ‘ओगटन’ अर्थात् दर खाने तयारीमा आज मिथिलानी व्यस्त देखिएका छन् । ओगटनमा दही, चिउरा, मिठाइ र सात्विक परिकार खाने परम्परा छ । जनकपुरधाम–४ की व्रतालु बिन्दु ठाकुरले भनिन्, ‘सन्तानको कल्याणका लागि हरेक आमा यस पर्वलाई अत्यन्तै श्रद्धापूर्वक मनाउँछिन् । भोलि दिनभर निराहार बस्ने तयारी आजैदेखि भइरहेको छ ।’

जितिया पर्व मिथिला क्षेत्रमा मात्र नभई विशेषगरी थारु समुदायमा विशेष महत्वका साथ मनाइन्छ । पितृपक्षको यो पर्व सप्तमीका दिन बिहानै महिलाले पवित्र जलाशयमा नुहाएर सूर्यदेवलाई तोरीको तेल र पिनाको अघ्र्य चढाउँदै व्रत सङ्कल्प गर्ने परम्परा छ । त्यसपछि दिवङ्गत सासू, जेठानी, देउरानी, नन्द–आमाजू, माइती पक्षका आमा–बज्यैलाई समेत तर्पण दिने चलन छ । यसरी पितृहरूलाई सम्झँदै नातिनातिनी र भविष्यका पुस्ताको कल्याणको कामना गरिन्छ ।

हिन्दू मैथिल परम्परा अनुसार यो व्रत एक अहोरात्र बसिन्छ र नवमी तिथि एक घडी कटाएर सम्पन्न गरिन्छ । यसपालि जितिया सोमबार बिहान ७ बजे समापन हुने पण्डित नविन झाले जानकारी दिए ।

जितिया व्रतसँग पौराणिक कथाहरू जोडिएका छन् । द्वापर युगमा विधवा ब्राह्मणीका पाँच मृत पुत्रलाई राजा जितवाहन (देवरूप) ले आफ्नै तपशक्तिबाट जीवन दान दिएपछि यो व्रतको परम्परा सुरु भएको विश्वास छ ।

व्रतालुले यसैको सम्झनामा जितवाहनको कथा सुनेर आफ्ना सन्तान पनि परोपकारी, साहसी र धर्मपरायण बन्ने आकांक्षा राख्छन् । यस्ता किम्वदन्तीहरूको उल्लेख भविष्य पुराण लगायतका ग्रन्थमा पाइने मटिहानीस्थित याज्ञवल्क्य लक्ष्मीनारायण विद्यापीठका उपप्राध्यापक मनोज झा मुक्तिले बताए ।

पर्वमा चोखा नयाँ वस्त्र परिधान गर्ने, पवित्र आचरणमा बस्ने र सन्तानको सुखमंगलको कामना गर्ने प्रचलन छ । यस अवसरमा मधेश प्रदेश सरकारले पनि महिलाहरूलाई विशेष बिदा दिने परम्परा कायम राख्दै आएको छ ।

मिथिला क्षेत्रमा विगतका पुस्तादेखि चलिआएको जितिया व्रतलाई स्थानीयहरूले ‘आमाको आशीर्वाद र सन्तानको सुरक्षा’ को पर्वका रूपमा लिने गरेका छन् ।